قوانین گمرکی عراق
ضرورت آگاهی ازقوانین گمرک عراق،قبل ازصدورکالا
ناآگاهی تولید کنندگان و صادرکنندگان ایرانی از قوانین گمرک ایران و عراق (چه شمال و چه جنوب آن) همیشه مایه گرفتاری ضرر و زیان و سبب ساز مشکلات فراوانی برای آنها و ترخیصکاران ایرانی و عراقی میگردد. صادرکنندگان و تولیدکنندگان و شرکتهای ایرانی که برای اولین بار میخواهند کالا به عراق صادر کنند، بعلت ناآشنایی با قوانین گمرکی عراق و خصوصاً قوانین جدیدی که درشش سال اخیر در گمرک عراق به اجراء در آمده است بیش از 80 % تا 90% درصد آنها کالاهایشان در گمرک عراق دچار مشکل میشوند و عموماً بار آنها از مرز برگشت میخورد.
بعلت وجود این مشکلات، این وظیفه تمامی اتاقهای بازرگانی مراکز استانها در کل ایران است که با اطلاع رسانی کامل به اعضای خودشان،از قوانین و مقررات و مشکلات و ارائه راهکارهای مناسب آنها را درامر تجارت و خصوصاً صادرات به عراق یاری بدهند تا علاوه بر کاهش ضرر و زیانهای صادرکنندگان، باعث افزایش صادرات و تراز مثبت ایران در تجارت با عراق و افزایش تولید داخلی بشوند، که متأسفانه این اطلاع رسانی ها ناچیز و ناقص بوده که واضح ترین دلیل آن نیز همین گرفتاریهای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی در گمرکات عراق می باشد.
در اینجا ما سعی کرده ایم که با تشریح و توضیحات کافی در مورد قوانین گمرکی عراق، مطالب کافی را برای آگاهی بخشی و راهنمایی صادرکنندگان و تولیدکنندگان محترم ارائه بکنیم که امیدواریم با استفاده از این راهنمائیها و بکاربستن آنها، بدون برخورد با مشکلات و دچار شدن به ضرر و زیان های مالی، بتوانند حتی با اولین تجربه صادراتی خود، بدون هیچ مشکلی صادرات خوبی داشته باشند.
انجام امورات گمرکی کالا هم در گمرک ایران و هم در گمرک عراق، بر روی امورات زیر متمرکز است وصادرکنندگان قبل ازصدورکالا،باید درباره آنها تحقیق بکنند:
1-اولاً مجاز بودن صادرات آن کالا از ایران.
2-نداشتن عوارض صادراتی ازطرف گمرک ایران.
3-مجاز بودن واردات آن کالا به عراق،ازسوی گمرک عراق.
4-کیفیت سنجی کالا درگمرکات ایران وعراق،بوسیله اسناد ومدارک و یا درآزمایشگاههای گمرک هر دوکشور.
5-نوع بسته بندی کالا.
6-نوشته ها و مطالب مندرج بر روی بسته بندی کالا از نظر قوانین گمرکی ایران و گمرک عراق.
7-تاریخ تولید و انقضاء کالا.
8-مدت ماندگاری برای مصرف کالا.
9-دارا بودن مجوزها و استانداردهای داخلی و بین المللی و اسناد لازم برای ترخیص کالا از گمرکات هر دو کشور.
10-دارا بودن گواهی انطباق کالا یا COC برای بعضی از کالاهای صادراتی ازشرکتهای بازرسی کالا نظیرSGS,BV,,...
قوانین گمرکی
مجاز بودن صادرات
تولیدکنندگان و یا صادرکنندۀ ایرانی قبل از هرچیز باید با مراجعه به گمرک مرکز استان خودش از ممنوع نبودن صادرات آن کالا از ایران و همچنین نداشتن عوارض صادراتی آن مطمئن بشود و ثانیاً از تاجر عراقی یا خریدار ایرانی حاضر در مرز در مورد ممنوع نبودن ورود آن کالا به عراق سؤال بکند و مطمئن بشود.
کیفیت سنجی کالا توسط شرکتهای بازرسی کالا
از سال2010 که قوانین گمرکی عراق در رابطه با واردات کالا به عراق تغییرات اساسی پیدا کرد،ازمیان هزاران قلم کالا ،ورود 850 قلم آن مشمول اخذ گواهینامه انطباق کالا یا COC از شرکتهای کنترل کیفیت مانند Cotecna,BV,SGS,...گردید ونمایندگی های شرکتهای بازرسی مذکور درایران،گواهی انطباق(COC)را صادرمیکنند.
ولی مابقی کالاها ازاجبار برای دریافت گواهی بازرسی کالا معاف هستند اما برای اینکه این دسته ازکالاها براحتی از گمرکات عراق وایران ترخیص بشوند،لازم است مواردی را که درذیل آورده ایم مورد توجه قرار بگیرند.
کیفیت سنجی کالاهایی که نیاز به اخذ گواهی انطباق یا گواهی بازرسی کالا ندارند
درمورد کیفیت این نوع ازکالاها، علاوه بر اینکه خود کالا و کیفیت آن باید توسط فروشنده به مشتری عراقی یا ایرانی نشان داده شود، باید یک یا چند نمونه کامل و کافی آن به مشتری تحویل داده بشود تا آن را به گمرک و آزمایشگاه گمرک عراق بفرستد و از تأئید کیفیت آن در گمرک عراق مطمئن شود.
اگر کالا دارای استاندار ملی ایران هست و تاریخ استاندارد اعتبار دارد، نیاز به ارسال نمونه برای گمرک ایران درمبدأ یا در مرز نیست.
نوع بسته بندی کالا
ارسال نمونه بسته بندی (اعم از گونی، کیسه، کارتن، و...) که کالا نیز در داخل آن باشد، برای تحویل به گمرک ایران و عراق تا در گمرک هر دو کشور هم نمونه کالا و هم نوع بسته بندی و هم نوشته ها و مطالب روی بسته بندی مورد رؤیت قرار بگیرد، تا اگر ایرادات و نواقصاتی در نوع و کیفیت بسته بندی و نوشته ها و تاریخهای روی بسته بندی بود، توسط مشتری به اطلاع تولید کننده و فروشندۀ ایرانی برسد و آنها را مطابق نظر گمرک هر دو کشور اصلاح بکند.
مواردی که عموماً در نوشته های روی بسته بندی باید چاپ و درج شود بقرار ذیل هستند:
اولاً نوشته های روی کارتن بسته بندی به فارسی نباشد و حتماً یا به انگلیسی و عربی باشدو یا به عربی و کُردی درج گردد و این موارد زیر در اکثر کالاها باید رعایت شود:
1-نوع کالا
2-اسم یا مارک کالا
3- منشأ یا ترکیبات کالا
4-وزن کالا
5-تاریخ تولیدوانقضاءبه میلادی
6-مدت ماندگاری برای مصرف (برای بعضی از کالاها)
7-اندازه یا ابعاد کالا
8-تعداد در کارتن یا بسته
9- اسم شرکت یا کارخانه و آدرس های آن برروی بسته بندی
10-جمله (ساخت ایران) به زبان نوشتۀ روی بسته بندی
11-درج علائم استاندارد ملی ایران و گواهینامه های بین المللی بر روی بسته بندی (برای گمرک ایران و عراق)
12-چاپ شماره مجوزها و گواهینامه های داخلی روی بسته بندی (برای گمرک ایران)
13- وسایر مواردی که بعضی از کالاها بنا به ضرورت آنها باید بر روی بسته بندی آنها درج گردد که باید توسط مشتری به اطلاع تولید کننده و فروشنده ایرانی برسد.
تذکرات بسیار مهم
تاریخ تولید و انقضاء وماندگاری مصرف کالا بر روی کالاهای ایرانی همیشه یکی از پُر مشکلات ترین قضایا در گمرکات هر دو کشور و خصوصاً در گمرک عراق است که اهم آن اینست که ذکر میگردد:
الف-تاریخ تولید و انقضاء باید حتماً به میلادی باشد.
ب- هیچگاه دو تاریخ،هم میلادی و هم تاریخ شمسی ایرانی نباید روی کالا درج شود یعنی فقط تاریخ میلادی باشد وگرنه از گمرک عراق برگشت می خورد.
ج-روی بسته بندی های کوچک داخل کارتن در مورد رعایت تاریخ ها نیز باید همین موارد فوق رعایت شود زیرا درگمرک عراق بسته ها و کارتن های بزرگ را باز می کنند و بسته های کوچک و تاریخهای روی آنها را کنترل میکنند و اگر تنها یک مورد اشکال را بر روی یک بسته کوچک در مورد تاریخها ببینند، کل بار را اگر مواد غذایی باشد همه را بوسیله آتش معدوم می کنند و اگر تاریخ تنها شمسی و ایرانی باشد آن را برگشت می زنند.
د-تاریخها باید همزمان با تولید بر روی بسته بندی های کوچکتر درج گردد و تاریخهای روی کارتن بسته بندی بزرگ نباید با لیبل و یا اسپری و یا دستی و یا غیر ماشینی و یا مخدوش و ناخوانا و مشکوک و یا دارای اثر پاک شده تاریخ قبلی باشد زیرا به نظر گمرکات ایران و عراق، بعضی برای تغییر دادن تاریخ کهنه و یا تاریخی که ماندگاری مصرف کمتری دارد نسبت به دستکاری تاریخها به طرق غیرقانونی اقدام می کنند و در گمرک عراق چنین بارهایی را اگر مواد غذایی باشدو حتی اگر بار چندین دستگاه تریلر باشد همگی را با آتش معدوم می کنند.
ص- تاریخهایی که با رنگ به طرق مختلف بر روی کیسه های نایلونی و پلی پروپیلن بعضی بطور ماهرانه ای درج میکنند براحتی توسط گمرک عراق قابل تشخیص است و آنها در کشف این جورکارها استاد هستند و با کشیدن انگشت شصت یا سبابه بر روی آن، رنگ تاریخ تقلبی پاک می شود و اما اگر تاریخ روی کیسه ها همزمان با چاپ شده باشد با انگشت و یا چیز دیگر پاک نمی شود و اگر چنین تاریخ متقلبانه ای را گمرک عراق بر روی کیسه کشف کند اگر مواد غذایی باشد آن را معدوم می کندو اگر مواد غذایی نباشد آن را برگشت می زند.
ع- و باز اگر کالایی برای مصرف داخلی ایران تولیدشده باشدوتاریخ شمسی بر روی آن درج شده باشد ویکدفعه صادرکننده یا تولیدکننده برای اینکه آنرا به عراق صادربکند تاریخ میلادی را در کنار تاریخ شمسی ایرانی درج بکند،باز مورد قبول گمرک عراق نیست زیرا این دسته کالاهای دو تاریخه (هم میلادی و هم شمسی) هستند ویا اینکه بر روی تاریخ ایرانی را بطریقی میپوشانندو برروی آن تاریخ میلادی درج میکنند،جزو تقلب محسوب شده و محموله یا برگشت زده می شوند و یا اگر مواد غذایی باشد آن را معدوم می کندو در این گونه برخوردها گمرک اقلیم کردستان،بسیار مقرراتی تروسختگیرانه تر از گمرک جنوب عراق برخورد می کند.
کلاً استدلال گمرکات عراق در معدوم کردن چنین کالاهایی که تاریخهای مشکل دار و یا متقلبانه ای دارند، این است که اگر این گونه بارها به داخل ایران برگشت داده شود، باز با جعل تاریخ ویا زیرورو کردن بار،وبا ترفند دیگر یا با دستکاری در اسناد، مجدداً آن را به گمرک عراق می فرستند.
به هر حال وقتی ما فعالین تجاری در گمرکات و بازارچه های مرزی، وقتی بارهایی را می بینیم که با سلامت و کیفیت و بسته بندی و تاریخ و سایر موارد بطور کامل و سالم از مرز و گمرک عراق خارج می شوند و در یک جمله گمرک عراق در آن صداقت و راستی و درستی و پاکی و کیفیت و ارزشمندی می بینند، آن را افتخاری برای خودمان و کشور و اقتصاد و تولید کنندگان و کارگران شریف و زحمتکش کشورمان می دانیم، اما از طرف دیگر وقتی می بینیم و یا می شنویم که بار یا کالای ایرانی در گمرک عراق بخاطر تزویر و تقلب تولید کننده و یا صادرکننده برگشت خورده است و یا با آتش و یا وسیله دیگری معدوم شده است، عمیقاً غمگین و ناراحت میشویم و آن را توهین به جامعه تولید کنندگان وکارآفرینان سختکوش و کارگران زحمتکش و از طرفی توهین به تجار و پیله وران ایرانی می دانیم و از طرفی تحقیر و بی ارزشی کالای ایرانی به حساب می آید و غیرمستقیم تبلیغات بزرگی برای کالاهای کشورهای رقیب،نظیر ترکیه وچین و اردن و هند و ... به حساب می آید ومتأسفانه دراین کار گمرک عراق مقصر نیست، بلکه تقصیربعضی ازصادر کنندگان و تولیدکنندگان طماع و متقلب خودمان است که به طور معدود در میان جامعه شریف تولید کننده وصادر کننده ایرانی وجود دارد و از طرفی چنین افراد نابابی که باعث مخدوش شدن اعتبار وارزش کالای ایرانی میشوند،متأسفانه از طرف گمرک و ادارۀ بازرگانی و اطاق بازرگانی مورد مؤاخذه و مجازات قرار نمی گیرند.
مدت ماندگاری کالا
یکی دیگر از مشکلات صادرکنندگان و تولیدکنندگان ایرانی،عدم اطلاع از قوانین گمرکی عراق دربارۀ تاریخ ماندگاری مصرف، خصوصاً برای مواد غذایی می باشد که این مورد هم از مواردی است که بار صادرکنندگان ایرانی از گمرک عراق برگشت می خورد، از آنجا که تاریخ ماندگاری مصرف بعضی ازکالاها در قوانین هر دو کشور فرق میکند، لذا تولید کننده و فروشنده ایرانی باید مدت ماندگاری مصرف طبق قانون گمرک عراق را از خریدار سؤال بکند و با اطمینان کامل آن را بر روی کالا درج بکند و آن را نیز طوری به خریدار تحویل بدهد که هنگام رسیدن بار به مرز برای بعضی از کالاهای حساس، خریدار دچار ضرر و زیان و مشکل نشود، اکثر کالاها همه بنا به نوع خود شرایط ماندگاری خاص خود را دارند که تولید کنندۀ ایرانی باید آنها را در نظر داشته باشد و از مشتری ایرانی یا عراقی سوال بکندوطبق قوانین گمرک عراق تاریخ ماندگاری را درج بکند.
آزمایشگاه گمرک و استانداردهای عراق عراق
کالاهایی که وارد گمرکات عراق می شوند از کلیه آنها نمونه برداری میشود ومورد آزمایش و تست قرار می گیرند البته بجزکالاهایی که دارای گواهی بازرسی یا گواهی انطباق(COC)ازشرکتهای کنترل کیفیت شرکتهای بین المللی از قبیل SGS)؛BV،Cotecnaو...( هستند ، در این مورد گمرکات کردستان عراق از گمرک جنوب عراق بسیار سختگیرتر و مقرراتی تر است و این آزمایش و تست کیفیت کالا برای کلیه کالاهای مختلف می باشد و خصوصاً مواد غذایی، گمرک عراق از هر کالا،یک نمونه از آن را به آزمایشگاه در اربیل یا بغداد می فرستند و ممکن است که تا بازگشت جواب آزمایشگاه اربیل 2 تا 3 روز و برگشتن جواب ازآزمایشگاه بغداد 6 تا7 روزطول بکشد و تا رسیدن جواب کامیون حامل کالا در زیر بار در گمرک عراق می خوابد و بابت آن پول خواب دریافت می کند و اگر جواب مثبت بود از گمرک مرخص می شود و این کار برای اوائل کار یعنی مرتبه ای اول و دوم و سوم است و اگر کالای مربوطه همیشه کیفیت آن مثبت و خوب باشد یک نمونه از آن را برای آزمایشگاه بر می دارند و کامیون را مرخص می کنند و دیگرچند روز زیر بار نمی خوابد که پول خواب آن پرداخت شود.
گمرک عراق از سال 2010 به بعد دیگر استانداردهای ایران را قبول ندارد و برای تأئید کیفیت کالاهای ایرانی، گواهینامه های کنترل کیفیت شرکتهای بین المللی را طلب می کند.
البته همانطور که درقبل گفته شد،تمامی کالاها نیاز به دریافت گواهینامه های بین المللی کنترل کیفیت نیستند و بدون آنها نیز از گمرک عراق ترخیص می شوند نظیر ماشین آلات صنعتی و قطعات صنعتی، میوه و تره بار، مواد غذایی فرآوری شده و بعضی دیگر از گروه کالایی.
تاریخ نویسی روی کالا
با توجه به اختلافات درنوع عدد نویسی فارسی وعربی و ضرر و زیانهای سنگین ناشی از عدم رعایت آن، نوشتن اعدادی همانند تاریخ، وزن، ابعاد، اندازه ها، مدت ماندگاری، شماره تماس ها و نشانی کارخانه و... باید حتماً به زبان نوشته روی کارتن و بسته بندی باشد و هرگز از اعداد و فونت فارسی استفاده نشود.
زیرا بخاطر اختلافاتی که در عددنویسی در فونت فارسی و عربی هست عموماً بارهای صادراتی ایرانی دچار مشکل میشوند و از گمرک عراق برگشت میخورند، مثلاً در فونت فارسی اعداد دو،سه،چهار،شش وتاحدودی عدد پنج شکل خاص خودشان را دارد،ولی در فونت عربی شکل عددنویسی آنها کمی فرق دارد و در فونت چاپی عربی و فارسی در دستگاه های تایپ کامپیوتری و قدیمی همین اختلافات نیز وجود دارد و اَعراب و اقلیتهای که در حوزه آنها هستند همانند کردستان عراق همه از این عدد نویسی استفاده می کنند به طوری که عدد(شش)فارسی را به جای (چهار)خودشان اشتباه می گیرند و برای بسیاری از آنها عدد(شش)فارسی نامفهوم ونامشخص است و یا عدد(دو)فارسی را بجای(سه)عربی اشتباه می گیرند و ایضاً عدد(چهار)فارسی نیز برای آنها همانند عدد(شش)فارسی نامفهوم و نامشخص است.
یک خاطره طنز ازعدد(شش ایرانی)
چند سال پیش یک نمونه کالا که عدد(شش فارسی)در بعض جاهای آن درج شده بود،برای تاجرعراقی در بغداد ارسال شد و تاجر عراقی به ترخیصکار خودش در مرز پرویزخان زنگ زد وگفت:این عدد ایرانی که روی بسته بندی است و دهانش را رو به آسمان کرده واز خدا طلب بخشش میکنه چه عددی هست؟
پس برای جلوگیری از مشکلات و ببار آمدن ضرر و زیان در سرمایه و وقت گرانبها، از عدد نویسی با فونت فارسی بپرهیزید و آن را با لاتین یا عربی درج کنید که این عمل خود نیز یک نوع حفظ بازار هدف، مشتری مداری و حفظ حقوق مشتری و مصرف کننده محسوب میگردد.
اسناد لازم برای گمرکات ایران و عراق
نخست به مجوزها و گواهینامه ها و اسنادی که گمرک عراق درخواست میکند می پردازیم زیرا همیشه یکی ازبیشترین مشکلات صادرکنندگان و تاجران ایرانی و عراقی در گمرک عراق می باشد، سپس به مجوزها و استانداردها و اسنادی که گمرک ایران می خواهد می پردازیم.
از شرایط ترخیص کالا درگمرک عراق، داشتن مجوزهای لازم است که این مجوزها کلاً به دو دسته تقسیم میشوند:
الف-مجوزهای داخل عراق
ب-مجوزهای داخل ایران
مجوزهای داخل عراق
به طور کلی مجوزهای داخل عراق برای واردات کالا حداقل دو نوع هستند:
1-اجازه
2-رصید
اجازه نوعی مجوز است که ما در ایران به آن مجوز ثبت سفارش برای واردات کالا میگوئیم و اخذ آن بدین گونه است که تاجر عراقی مثلاً به بغداد و یا به اربیل مرکز کردستان عراق و به وزارت بازرگانی مراجعه بکند و درخواست خود را برای واردات نوعی خاص از کالا با مارک و اسم مشخص که در ایران یا در هر کشور دیگری تولید میشود، ارائه دهد.
رصید چیست؟
بعد از دریافت اجازه و براساس آن تقاضای دریافت مجوز دوم که رصید نام دارد برای واردات مثلأ پنج هزارتن میلگرد ازکارخانه فولادمبارکه اصفهان در ایران را ارائه می دهد و وزارتخانه بابت هر تن میلگرد مبلغ مثلاً 2 دلار از تاجر عراقی دریافت می کند و تاجر عراقی هر دو مجوز را به گمرک مرزی که به اسم آن در مجوزها مشخص شده است تحویل می دهد و سپس اقدام به واردات میلگرد از کارخانه فولاد مبارکه اصفهان می کند و او حق ندارد بجز کارخانه فولاد مبارکه اصفهان از کارخانه ای دیگر در اصفهان یا مثلاً هرمزگان یا کرمان و یا از هر شهر دیگر میلگرد خریداری و وارد عراق بکند زیرا در مجوز او قید شده که حتماً میلگرد از فولاد مبارکه باشد و اسناد گمرکی ایران و اسناد کارخانه و گواهینامه های کنترل کیفیت SGS یا BV نیز بنام کارخانه فولاد مبارکه باید باشد و او هر بار مثلاً دویست تن میلگرد از فولاد مبارکه وارد می کند و گمرک عراق مقدار دویست تن از رصید او کم می کند و این واردات و کم کردن رصید تا بدانجا ادامه پیدا می کند که تاجر عراقی پنج هزارتن میلگرد را وارد می کند و رصید او تمام می شود و او در صورت تمایل می توانند با استناد به مجوز، با پرداخت وجه دوباره رصید را برای واردات مجدد تمدید بکند.
حال بنا به ضرورت بعضی از کالاهای وارداتی به عراق علاوه بر اجازه و رصید نیازمند به مجوزهای دیگری از بعضی از وزارتخانه ها و دستگاههای دولتی دارد که تاجر عراقی برای تکمیل اسناد وارداتی باید آنها را اخذ کند مثلاً ممکن است که کالا بهداشتی باشد که از وزارت بهداشت، اگر ماشین آلات صنعتی باشد از وزارت صنایع راباید دارا باشد و یا اینکه کالایی که وارد میکند ممکن است نیاز به مجوز وزارت محیط زیست خودشان داردتا بتواند کالای مربوطه را وارد بکند.
اخذ مجوزهاییکه از کشور ایران برای واردات کالا به عراق که توسط گمرک عراق درخواست می شود:
اهم مجوزهایی که گمرک عراق از کالای ایرانی طلب می کند این مجوزها می باشند:
1-گواهینامه بازرسی وکنترل کیفیت کالا ازنمایندگی های شرکتهای خارجی مستقر در ایران نظیرشرکتهایی SGS)،BV،Cotecna و.....( که به آن ها شرکتهای بازرسی کالا میگویند البته تمام کالاهای ایرانی احتیاج به اخذ مجوز بازرسی از شرکتهای مزبور نیستند، بلکه از میان هزاران قلم کالا ، فقط850 قلم کالا مشمول اخذ گواهینامه بازرسی کالا میباشند.
2-اخذ مجوز شهادة منشاء(گواهی مبدأ)، از رایزنی بازرگانی سفارت عراق درتهران برای ارائه به گمرک عراق در مرز، تا به کالای ایرانی صادرشده به عراق اجازه ورود وترخیص بدهد.
3-تأیید مدرک گواهی بهداشت کالاهای موادغذایی و فرآورده های مربوطه در حوزه غذا و دارو،که باید توسط رایزنی بازرگانی سفارت عراق در تهران انجام بشود.
4-گواهی قرنطینه نباتی برای میوه و تره بار، نهال درختان و گل وگیاه.
5-گواهی قرنطینه دامی برای دام وطیور و آبزیان زنده و خوراک دام وطیور وآبزیان.
6-گواهی قرنطینه نباتی برای میوه وتره بار،که دربازارچه های مرزی صادرمیگردد.
درضمن رایزنی بازرگانی سفارت عراق بابت تأیید و ممهور کردن هر یک برگ سند مبلغ 160(یکصدوشصت) دلار ازمتقاضی اخذ مینماید.
مراحل صادرات به عراق
1– دریافت اطلاعات از اظهار کننده
ابتدا در بار اول می بایستی نسبت به کدینگ اقدام نمود. بدین شکل که به بخش کدینگ مراجعه کرده و با ارائه مدارک مربوط به صاحب کالا و نماینده قانونی او که در بالا ذکر شده نسبت به تکمیل فرمهای مربوطه (فرم الف-ب-ج) و امضاء های لازمه و احراز مدارک در سیستم کدینگ گمرکات نماینده تعریف شود .
در این صورت دو کد به نماینده ابلاغ می گردد که کد اول یک کد نه رقمی مربوط به شرکت مربوطه بوده و کد دوم همان شماره ملی فرد نماینده صاحب کالا می باشد .
تمامی مدارک مربوط به صاحب کالا و وکیل قانونی صاحب کالا در این مرحله احراز گردیده و به مهر "احراز شد" می بایستی ممهور گردد .
صاحب کالا یا نماینده قانونی وی به بخش (ورود اطلاعات ) مراجعه وبا در یافت فرم اولیه اظهار نامه مبادرت به ارائه اطلاعات در خواستی در متن و ظهر اظهار نامه می نماید، معمولاً اظهار نامه در داخل شرکت تکمیل می گردد و فقط نرخ تعرفه از گمرک و یا سایت گمرک استعلام می گردد.(توضیح : نرخ ارز هر هفته توسط گمرک اعلام می گردد و تا پایان هفته معتبر است. آن دسته از ارز هایی که نرخ آنها از طریق سایت اینترنتی گمرک ایران اعلام نمی شود، از طریق گمرک قابل پیگیری است و معمولاً تمامی ازرهای رایج جهان در سالن اصلی گمرک بر روی برد مخصوص الصاق می گردد). پس از تکمیل اظهار نامه اولیه و تحویل آن به قسمت ورود اطلاعات اظهارنامه وارد سیستم می شود.
قابل ذکر است که اظهار کننده می بایست ارزش کالا و وجوهی را که خود محاسبه نموده به تفکیک در ظهر اظهار نامه مربوط به وارد کننده درج نماید که طبعأ این ارقام باید با ارقام محاسبه شده بوسیله کامپیوتر یکسان باشد. پس از ورود اطلاعات و همچنین ورود هزینه های متعلقه به کالا، کاربراظهار نامه موجود در سیستم را از طریق رایانه خود و رایانه مرکزی کنترل و پس از اخذ تائیدیه، نسبت به ذخیره نمودن اظهارنامه در رایانه کاربر و رایانه مرکزی اقدام می نمید (شماره ذخیره محلی توسط کاربر در قسمت بالای اظهار نامه یادداشت می شود)رایانه مرکزی ضمن ذخیره نمودن اظهارنامه (شماره ذخیره در سرور) را در خانه شماره ۷درج می کند.
در مراحل مختلف انجام تشریفات گمرگی، اظهار نامه توسط این شماره عطف و کد اظهار کننده فراخوانی وعملیات لازم بر روی آن انجام می گیرد. پس از پایان مراحل مذکور،اظهار نامه چاپ و به ضمیمه اظهار نامه دستی به صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تحویل داده می شود تا پس از مقابله وکنترل امضاء نماید.
پس از تحویل اظهار نامه چاپی می بایستی اصل اظهار نامه کامپیوتری و پیش نویس دستی اظهار نامه در زیر آن ضمیمه شده و در بالای مدارک مربوط به کالا قرار گیرد (چنانچه در این مرحله مغایرتی مشاهده شود، کاربر توسط شماره ذخیره محلی، اظهار نامه را فراخوانی ونسبت به اصلاح آن اقدام و پس از کنترل محلی وکنترل با سرور، اظهار نامه قبلی را از رایانه محلی خود حذف واظهار نامه جدید اصلاح شده را جایگزین آن میکند. سیستم به این اظهار نامه جدید شماره عطف جدیدی اختصاص خواهد داد.).
پس از این مرحله می بایستی مدارک لاک و مهر شود. به این شکل که به قسمت لاک و مهر مراجعه و پس از منگنه نمودن کلیه مدارک ، مدارک لاک و مهر می شود، سپس کلیه مدارک و اسناد مربوط به کالا می بایستی به مهر "تماماً استفاده شد" ممهور گردد.
۲– پذیرش اظهار نامه
اظهار کننده اظهار نامه چاپی واظهار نامه دستی را همراه با اسناد ومجوزهای مورد نیاز (بر اساس کدهی مندرج در متن اظهار نامه) وفیش بانکی جهت رسیدگی به قسمت پذیرش اظهار نامه تسلیم می نماید.
در این قسمت تعلق اسناد به اظهارگر و وجود اسناد لازمه به صورت اجمالی مورد رسیدگی قرار می گیرد. مسئولیت صحت مندرجات اسناد و مدارک تسلیمی و کامل بودن آنها به عهده صاحب کالا می باشد. پس از فراخوانی اظهار نامه از رایانه مرکزی و اقدام نمودن به عملیات ثبت(کوتاژ)، درصورت مطابقت مندرجات متن اظهارنامه با اطلاعات موجود در رایانه مرکزی،سیستم نسبت به تخصیص یک شماره تحت عنوان شماره ثبت اظهارنامه (کوتاژ) عمل خواهد نمود، در غیر اینصورت اظهارنامه جهت اصلاح یا تکمیل به اظهار کننده برگشت داده خواهد شد. در چنین حالتی اظهار کننده می بایست به واحد ورود اطلاعات مراجعه تا اصلاحات لازم در اظهار نامه وی انجام و یک چاپ جدید تهیه وبکار گرفته شود. کالا از تاریخ پرداخت مبالغ تعیین شده در اظهار نامه، اظهار شده تلقی میشود.
صاحب کالا تا قبل از اختصاص شماره ثبت به اظهار نامه توسط سیستم، حق هرگونه تغییر یا اصلاح اظهار نامه را دارد. پس از پذیرش اظهار نامه کلیه اسناد ارائه شده، به استثناء فیش بانکی به اظهارنامه الصاق ولاک و مهر میشود. سپس شماره ثبت در محل مربوطه (قسمت(الف)اظهار نامه چاپی) به طور دستی درج و اظهار نامه تنظیم شده همراه با اسناد ضمیمه جهت انجام کنترلهای گمرکی به قسمت ارزیابی ارسال می گردد.
۳– کنترل های گمرکی
در این مرحله ارزیابی فیزیکی کالا انجام می شود پس از ارزیابی، ارزیاب نسبت به ظهر نویسی اظهارنامه وکنترل وجوه پرداختی وسایر مقررات اقدام وپس از خاتمه این کنترلها ، متن اظهارنامه را امضاء وآن را به کارشناس سرویس ارزیابی تحویل می دهد . کارشناس مزبور در صورت صحت اظهار، اظهار نامه را امضاء و به رئیس سرویس ارزیابی تحویل می نماید رئیس سرویس ارزیابی توسط شماره عطف وکد اظهار کننده که در متن اظهار نامه نوشته شده ویا از طریق شماره ثبت اظهار نامه آن را فراخوانی وبا استفاده از رایانه به ارزیابی سیستمی آن مبادرت نموده، شماره ارزیابی تعیین شده توسط سیستم را به صورت دستی در محل مربوطه (قسمت (ب) اظهار نامه) وارد و اظهار نامه را امضاء میکند (چنانچه عملیات ارزیابی منجر به تغییراتی در اظهار نامه شود، رئیس سرویس ارزیابی یا کارشناس مربوطه نسبت به اصلاح اظهار نامه قبلی که منجر به ایجاد اظهار نامه جدیدی خواهد شد اقدام میکند. پس از آن اصلاحیه یا اظهار نامه متمم در یک نسخه چاپ و جهت امضاء و پرداخت تفاوت به صاحب کالا تحویل داده می شود. رئیس سرویس ارزیابی اظهار نامه نهایی اصلاح شده را ارزیابی سیستمی نموده و پس از درج شماره ارزیابی در محل مربوطه (قسمت(ب) اظهار نامه)، آن را امضاء کرده به واحد صندوق و صدور پروانه ارسال میکند.)
۴– پرداخت و ترخیص
پس از ارزیابی سیستمی و امضاء اظهار نامه توسط رئیس سرویس ارزیابی، اظهار نامه و فیش بانکی به صندوق تحویل می شود. صندوقدار ابتدا اظهار نامه مربوطه را از سیستم فراخوانی و مبلغ فیش ارائه شده را با مبلغ محاسبه شده توسط سیستم در خانه ۴۷ اظهار نامه مقابله می کند و در صورت تائید، رسید صندوق را بر اساس اطلاعات مندرج در خانه های اظهار نامه در رایانه تکمیل، کنترل و تائید، می نماید. پس از آن فیش بانکی از اسناد جدا و نسبت به چاپ پروانه گمرکی اقدام میشود. پروانه چاپ شده بوسیله مسئول صندوق مهر و امضاء شده، شماره آن در دفتر مربوطه وارد میگردد سپس با اخذ رسید به صاحب کالا تحویل میشود.
در صورتی که وسیله حمل خارجی باشد معادل (۱۰%)به حساب وزارت راه می بایست واریز نمود که اصل قبض بانکی می بایستی ضمیمه بارنامه گردد و کپی آن برای صدور صورت حساب جهت اطلاع صاحب کالا نزد نماینده صاحب کالا باقی بماند . پس از تحویل برگ سبز گمرکی می بایستی برگ سبز را جهت امضاء به کارشناس مربوطه ارائه و پس از اظهار نظر کارشناس به رئیس سرویس ارزیابی ارائه نمود.
در مرحله آخر می بایستی به کارشناس مربوطه در درب خروج مراجعه نمود . در این مرحله کارشناس مربوطه پس از مرور کلی مدارک نسبت به امضاء برگه سبز گمرکی اقدام نموده و اجازه بارگیری کالا را بدین وسیله صادر می کند ( محل امضاء کارشناس معمولاً در پشت و بالای برگه سبز گمرکی است)
صدور بیجک :
پس از اخذ اجازه بارگیری می بایستی به انبار مراجعه کرد و نسبت به صدور بیجک اقدام نمود . بدین صورت که پروانه گمرکی(برگه سبز گمرکی) به همراه یک کپی از آن تحویل متصدی مربوطه می گردد و متصدی مربوطه پس از محاسبات و کنترل های لازمه اقدام به صدور قبض پرداخت می نماید.
در این مرحله می بایستی به بانک مراجعه نمود و قبض تحویلی پرداخت گردد و به متصدی مربوطه تحویل گردد . پس از آن متصدی مربوطه برگه مربوطه را امضاء می نماید.
سپس می بایستی به انبار مربوطه مراجعه نمود و نسبت به تحویل کالا از انبار اقدام کرد . پس از تحویل کالا توسط انباردار مربوطه، کالا حمل و تا نزدیکی درب خروج برای بازرسی و ارزیابی نهایی حمل می شود . در این مرحله می بایستی مدارک و اسناد مربوطه به متصدی درب خروج تحویل و کارشناس مربوط برای ارزیابی و بازرسی نهایی کالا تعیین گردد.
پس از بازرسی و ارزیابی نهایی توسط کارشناس مربوطه در صورتی که خروج کالا از نظر کارشناس تعیین شده بلامانع تشخیص داده شود تاریخ خروج کالا از درب گمرک و نام و امضاء صاحب کالا یا نماینده قانونی صاحب کالا ثبت و کالا توسط وسیله ای که شرکتهای حمل و نقل در گمرکات کشور در اختیار افراد قرار می دهند بارگیری شده و از درب گمرک خارج و به انبار صاحب کالا تحویل می گردد.
هزینه های بار صادراتی
از مرز خسروی
هزینه های بار صادراتی از مرز خسروی
هزینه های بارصادراتی در مرزخسروی به سه بخش تقسیم می شوند:
الف- هزینه های اداری و گمرکی بار صادراتی:
اگر بار صادراتی در گمرک خسروی، گمرک بشود یا به اصطلاح اظهار گردد، هزینه های آن به قرار زیر می باشد:
1. 20000 تومان،هزینه ثبت اظهارنامه گمرکی محموله کامیون صادراتی.
2. 20000 تومان،اُجرت اظهارنامه نویس
3. 3000 تومان، بابت هر قلم کالای اضافی که درمحموله کامیون صادراتی باشد(مثلأ اگرمحموله کامیون 4 قلم کالاباشد،بابت 3 قلم کالای اضافی 9000 تومان به هزینه ثبت اظهارنامه اضافه میشود).
4. 20000 تومان،مانیفیست برای هر کامیون
کلیه بارهای صادراتی که درساعات اداری در گمرک خسروی تشریفات گمرکی آن ها انجام می شود و به اصطلاح اظهار می شوند از پرداخت حق دیماند گمرک معاف هستند ، امّا بارهای پلمپ سایر گمرکات کشورکه بعد از ساعت اداری یعنی ساعت 2 بعدازظهر وارد گمرک خسروی بشوند، اگر سند اظهارنامه آن ها متعلق به یک تا دوازده ماشین باشد باید بابت هر سند مبلغ 10500 تومان حق دیماند گمرکی پرداخت شود و اگر سند متعلق به دوازده ماشین تا بیست ماشین باشد باید مبلغ 21000 تومان حق دیماند گمرکی پرداخت شود.
اما اگر بارکامیون صادراتی وارده به گمرک خسروی،درگمرکات شهرهای مختلف کشورگمرک شده باشدویا به اصطلاح پلمپ سایر گمرکات باشد و درساعات اداری وارد گمرک خسروی بشود،هیچگونه هزینه گمرکی به آن تعلق نمیگیرد(البته بجز حق مانیفیست که آن هم 20000 تومان است).
ب- لیست هزینه کامیون های حامل بار صادراتی:
هزینه تخلیه و بارگیری تریلر و کامیون جفت در مرز خسروی یکسان است و با هزینه های تخلیه و بارگیری در بازارچه پرویزخان تفاوت دارد و بیش از 80 % درصد بارها پس از عبور از مرز در گمرک عراق تخلیه میشوند و 20% مابقی در روی نقطه صفر مرزی تخلیه و بارگیری می شوند.
1. 19000 تومان، بابت دریافتی عوارض داخل خسروی از هر کامیون صادراتی.
2. 5000 تومان، بابت باسکول گمرک خسروی
نرخ تخلیه و بارگیری کامیون در مرز خسروی:
1. 68000 تومان، هزینه تخلیه و بارگیری تریلر بوسیله کارگر.
2. 58000 تومان، بابت تخلیه و بارگیری کامیون ده تن جفت.
3. 48000 تومان،بابت تخلیه وبارگیری کامیون ده تن تک.
توجه: انعام کارگران توافقی است و برای تریلر درحالت عادی 20000 تومان می باشد ولی گاهی به سبب مشکل بودن یا زمان بر بودن بعضی از بارها مبلغ انعام کارگران به بالاتر افزایش می یابد و هرچه انعام کارگران بیشتر باشد آن ها در جابجایی بسته ها دقت بیشتری می کنند و بار سالم تخلیه و بارگیری می شود.
ج- هزینه حق العمل وترخیص کالا( اُجرت ترخیصکاری)-توافقی بین صاحب کالا و ترخیصکار
نرخ کرایه حمل انواع تریلر ازمرز خسروی به بغداد و شهرهای جنوب عراق
درمرزخسروی میتوان دو کامیون ایرانی را برروی یک کامیون عراقی بارگیری کرد،که هزینه حمل آن دوکامیون به مقدار زیادی ارزانتر تمام میشود تا اینکه بار یک کامیون ایرانی را بر روی یک کامیون عراقی بارگیری بشود.
جدول قیمتهای زیر،برای بارگیری یک کامیون ایرانی بر روی یک کامیون عراقی میباشد ولی نرخ بارگیری دو کامیون ایرانی بر روی یک کامیون عراقی با نرخهای زیر متفاوت است که باید با رانندگان عراقی در این موردمذاکره وتوافق بشود.
تذکر: مبالغ کرایه حمل زیر مربوط به شرایط عادی بازار است و در شرایط غیرعادی که قیمتها نوسان بیشتری پیدا می کند این واحد ترخیصکاری هیچگونه مسئولیت رسمی، قانونی و حقوقی ندارد وضمناً مبالغ کرایه برای شهر مرکز استان است و برای مناطق دورتر از مرکز استان به احتمال زیاد مبالغ کرایه بیشتر می شود.
از مرز پرویزخان
هزینه های بار صادراتی از مرز پرویزخان
1-حقوق وعوارض گمرکی بارکامیون وارداتی به گمرک کردستان عراق
2- 32000 دینار، مانیفیست برای هرکامیون
3- 20000 دینار، هزینه رصید هر کامیون(Racid)
4- 5000 دینار، باسکول گمرک عراق
25000-5 دینار، اُجرت مکتب(اُجرت دفتردار)درگمرک عراق : وظیفه دفتردار،انجام امورات اداری ، گمرکی ، اظهارنامه نویسی وپرداختهای مالی به گمرک وادارات میباشد و اوکمک کننده به ترخیصکارعراقی است ودارای دفترکار میباشد ودرداخل گمرک عراق مستقراست ،ولی ترخیصکارعراقی درخارج از گمرک عراق ودرداخل بازارچه مرزی درخاک ایران،امورات مربوط به هماهنگی وتحویل بار از تاجرایرانی وتهیه کامیون عراقی وتخلیه وبارگیری محموله وسایرامورات دیگررا انجام میدهد.
6- 40000دینار، میانگین اجرت ترخیص کار عراقی (40000 دینار، میانگین اُجرت ترخیص کار عراقی است و گاهی 30000 دینار و گاهی بالای 40000 دینار میتواند باشد که بستگی به آسانی بار و یا پُر مشکل بودن و گرفتاریهای بار در گمرک عراق و یا مشکلات آن در موقع تخلیه و بارگیری کامیون ایرانی و عراقی دارد.
20000-7 دینارپرداخت انعام ،،تاجر یا ترخیصکارعراقی این مبلغ را بعنوان پرداخت انعام تخلیه وبارگیری تریلر به کارگران ایرانی ویا به راننده جرثقیل ویا راننده لیفتراک ایرانی پرداخت میکند وبستگی به سختی یامشکلات بار،گاهی این مبلغ به 25000 دینارافزایش مییابد.
توجه : کلیه بارهای صادراتی که درساعات اداری در گمرک مرزپرویزخان تشریفات گمرکی آن ها انجام می شود و به اصطلاح اظهار می شوند از پرداخت حق دیماند گمرک معاف هستند، امّا بارهای پلمپ سایر گمرکات کشورکه بعد از ساعت اداری یعنی ساعت 2 بعدازظهر وارد گمرک مرزپرویزخان بشوند، اگر سند اظهارنامه آن ها متعلق به یک تا دوازده ماشین باشد باید بابت هر سند مبلغ 10500 تومان حق دیماند گمرکی پرداخت شود و اگر سند متعلق به بیش از دوازده ماشین تا بیست ماشین باشد باید مبلغ 21000 تومان حق دیماند گمرکی پرداخت شود.
استثناء: اگر بار کامیون صادراتی در گمرکات سایر شهرهای ایران گمرک شده باشد و به اصطلاح پلمپ سایر گمرکات باشد، هیچ نوع هزینه گمرکی ندارد.
لیست هزینه کامیون های حامل بار صادراتی
1. 75000 تومان،هزینه تخلیه وپارکینگ تریلری که بار آن زیرهشت تن میباشد (تخلیه وبارگیری بوسیله کارگر)
2. 85000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ تریلری که بار آن بیش ازهشت تن است(تخلیه بوسیله کارگر)
3. 85000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارگینگ تریلر یخچالدار(تخلیه وبارگیری بوسیله کارگر)
4. 87000 تومان، هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ تریلری که تخلیه وبارگیری آن بوسیله جرثقیل انجام میگیرد.
5. 75000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ تریلری که تخلیه وبارگیری آن توسط لیفتراک انجام میگیرد.
6. 27000 تومان،هزینه عوارض ورودی وپارکینگ تریلر بونکر
7. 27000 تومان،هزینه عوارض ورودی وپارکینگ تریلرتانکر
8. 67000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ کامیون ده تن جفت
9. 56000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ کامیون ده تن تک
10. 39000 تومان،هزینه تخلیه وبارگیری وپارکینگ کامیونت(خاور،ایسوزو، و....)
لازم به ذکر است که،هزینه باسکول برای هردستگاه کامیون وکامیونت مبلغ 10000 تومان میباشدوتمام محموله هایی که در مرز گمرک میشوندویا به اصطلاح اظهار میشوند،باید کامیون آنها بر روی باسکول توزین بشودومبلغ باسکول را بپردازند ولی محموله هایی که در گمرکات سایر شهرهای ایران گمرک شده اند وبه اصطلاح پلمپ سایر گمرکات کشور باشند ،نیازی به باسکول ندارند،مگر اینکه گمرک بعللی دستور باسکول آن را بدهد ویا اینکه صاحب باریا ترخیصکار عراقی تقاضای قبض باسکول مرز پرویزخان را بنماید و یا بعلل خاص دیگر باسکول در مرز انجام بگیرد.
هزینه انعام کارگران برای تخلیه وبارگیری تریلربطور عادی 25000 تومان است،ولی اگرزمان تخلیه وبارگیری تریلربرای کارگران طولانی باشدویا اینکه سخت و پردردسرباشد،افزایش مبلغ انعام با کارگران،بصورت توافقی افزایش می یابد.
هزینه انعام رانندگان تریلر ولیفتراک نیزبطورعادی 25000 تومان است،اما اگر زمان تخلیه وبارگیری آن بیش از حدطولانی باشد ویا اینکه سخت و پر دردسر باشد،مبلغ انعام بطور توافقی افزایش میابد.
نرخ کرایه حمل انواع تریلراز مرز پرویزخان به بغداد و شهرهای جنوب عراق
تذکر: مبالغ کرایه حمل زیر مربوط به شرایط عادی بازار است و در شرایط غیرعادی که قیمتها نوسان بیشتری پیدا می کند این واحد ترخیصکاری هیچگونه مسئولیت رسمی، قانونی و حقوقی ندارد. وضمناً مبالغ کرایه برای شهر مرکز استان است و برای مناطق دورتر از مرکز استان به احتمال زیاد مبالغ کرایه بیشتر می شود.
نرخ کرایه حمل انواع تریلراز مرز پرویزخان به شهرهای کردستان عراق
تذکر: مبالغ کرایه حمل زیر مربوط به شرایط عادی بازار است و در شرایط غیرعادی که قیمتها نوسان بیشتری پیدا می کند این واحد ترخیصکاری هیچگونه مسئولیت رسمی، قانونی و حقوقی ندارد. وضمناً مبالغ کرایه برای شهر مرکز استان است و برای مناطق دورتر از مرکز استان به احتمال زیاد مبالغ کرایه بیشتر می شود.
گمرک ها
گمرک منذریه عراق ،در آنسوی مرز و در مقابل گمرگ خسروی
گمرک عراق در روبروی گمرک خسروی، گمرک منذریه نام دارد و از توابع شهر خانقین بحساب میآید و در ناحیۀ تحت تسلط اقلیم کردستان می باشد ولی گمرک آن توسط دولت مرکزی بغداد اداره می شود و حقوق گمرکی آن نسبت به گمرک اقلیم کردستان در مرز پرویزخان برای کالاهای تجاری بالاتر است و اکنون بیش از 80% از کامیونهای حامل بار صادراتی ایران پس از عبور از مرز، بارهایشان را در داخل گمرک منذریه عراق تخلیه می کنند و 20% مابقی کالاهایشان را بر روی سیم نقطه صفر مرزی تخلیه و بارگیری می کنند.
مرز خسروی
اطلاعات لازم دربارۀ مرز خسروی و امتیازات و امکانات آن
مرز خسروی از توابع شهرستان قصرشیرین در استان کرمانشاه است و در نقطه صفر مرزی ایران و عراق و در انتهای بزرگراه کربلا یا همان جادۀ بین المللی و ترانزیتی تهران- خسروی قرار دارد و فاصلۀ آن تا شهر قصرشیرین حدود بیست کیلومتر می باشد و فاصلۀ آن تا بغداد 190کیلومتر است که کامیون های عراقی حامل کالای تجاری این فاصله از مرز ایران تا بغداد را در شرایط عادی در مدت دوساعت ونیم طی می کنند.
بزرگراه کربلا که با سرمایه بسیار سنگین دولت جمهوری اسلامی ایران از سال 1370 که به قصد ظرفیت سازی چندین برابری تجارت ترانزیت کالا و مسافر و احیاء جادۀترانزیتی تهران- بغداد- دمشق- بیروت- سواحل مدیترانه و اروپا احداث شد واکنون کل ناوگان عمومی کشور از آن استفاده می کند، به غیر ازعامل نزدیکی مرز خسروی و بازارچه پرویزخان به بغداد که باعث شده 48% صادرات ایران از مرز پرویزخان و ایضاً صادرات روزانه یکصد و پنجاه کامیون کالای از مرز خسروی به عراق صادر شود، عامل دیگر این حجم صادرات بزرگ همین بزرگراه و جاده ترانزیت راحت، هموار و ایمن تهران – خسروی است و علاوه بر آن، پروژه ملی راه آهن تهران – خسروی نیز اکنون در راستای همان اهداف استراتژیک در چند قطعه در حال اجرا و نزدیک شدن به مرز خسروی است که از قطعه های آن پروژه قطعه سرپل ذهاب و قطعه قصرشیرین که الان در کوههای بازی دراز در حال اجراء است و قرار است که در سال 1396 در مرز خسروی خط راه آهن به پایان برسد، می باشد.
مرز خسروی اولین و قدیمیترین مرز رسمی ایران با عراق، گمرک آن بعنوان تنها گمرک رسمی ایران با عراق در سال 1305 بر روی جاده ترانزیت بین المللی تهران – بغداد – دمشق – بیروت و سواحل مدیترانه با اروپا تأسیس شد و تجارت بین المللی –ترانزیتی آن تا سال 1359 و قبل از شروع جنگ تحمیلی از اروپا به سواحل مدیترانه به تهران و بالعکس فعال بود، اما با شروع جنگ تحمیلی و خرابی منطقه و وقفه 8 تا 10 ساله و سپس بازسازی مرز خسروی و زیرساختهای شهری آن و ساخت چندین باب هتل و زائر سرا و ایجاد مجدد زیرساختهای گمرکی ،شامل ساخت بزرگترین پایانه مسافرت زمینی کشوربرای مسافرتهای خارجی و ایضاً ایجاد زیرساختهای گمرکی برای کالاهای تجاری باعث شده است که مرز خسروی دوباره برای ایفای نقش گذشته خود با توانی چندین برابری و بسیار گسترده تر از قبل از انقلاب و جنگ تحمیلی، احیاء شود و لیکن بخاطر حکومت چند ساله صدام تا سال 1382 و تحریمهای بین المللی بر آن و قطع ارتباط بین ایران و سواحل مدیترانه و اروپا، ترانزیت کالا و مسافر از این جاده بین المللی به اروپا به تاخیر افتاد و با سقوط صدام دروازه بازار کشور33 میلیونی عراق بر روی کالاهای ایرانی باز شد و هم اکنون نیز مرز خسروی با حداقل روزانه یکصد و پنجاه دستگاه کامیون کالای صادراتی به عراق فعال می باشد، انشاءا... با رفع ناامنی های عراقی و سوریه دوباره نقش ترانزیتی و بین المللی خود را بر روی جاده تهران به سواحل مدیترانه و اروپا بازیابی بنماید و علاوه بر آن منطقه قصرشیرین به عنوان منطقه آزاد در هیأت دولت تصویب شد و در ردیف مناطق آزاد کشور قرار گرفت ولی عملیات اجرایی آن هنوز مسکوت مانده و حضور و نقش مرز خسروی و گمرگ رسمی آن در منطقه آزاد قصر شیرین، بر اهمیت نقش آن خواهد افزود.
فاصله مرز خسروی تا شهر خانقین عراق ده کیلومتر می باشد.
بیشترکالاهایی که وارد گمرک مرزی خسروی می شوند به مقصد بغداد و جنوب عراق ومقدارکمی از آنها به شهرهای اقلیم کردستان صادر می گردند وتمامی کامیون های عراقی حامل کالاهای ایرانی پس از عبور از شهر خانقین به بغداد و جنوب عراق می روند.
وضعیت صادرات و واردات از مرز خسروی
معاملات صادراتی در مرز خسروی بین تجار و پیله وران ایرانی و عراقی همه به صورت غیرنقدی و اعتباری است. در حال حاضر که سال 1396 است روزانه حداقل یکصد تا یکصدوپنجاه کامیون ایرانی حامل بار صادراتی از مرز خسروی به بغداد و جنوب عراق صادر می شوند که بیشتر از گروه مواد غذایی، خشکبار، تره بار، کالاهای ساختمانی و سایر اقلام مصرفی است.
تمامی کامیونهای ایرانی حامل بار صادراتی تا قبل از سال 1393 بارهای خود را در روی سیم نقطه صفر مرزی بر روی کامیون های عراقی تخلیه و بارگیری می کردند، که بخاطر کوچک بودن محوطه محل تخلیه و بارگیری روزانۀ حداکثر یکصد کامیون ایرانی بیشتر تخلیه و بارگیری نمی شد ولی اکنون با توافقات مقامات و مسئولین هر دو کشور، کامیون های ایرانی از مرز عبور کرده و وارد گمرک عراق که منذریه نام دارد می شوند و بارهای خود را در آنجا تخلیه می کنند و این توافق باعث افزایش صادرات ایران از مرز خسروی به حدود چهار برابر شده است و البته برای این که کارگران ایرانی که از سال ها قبل در آنجا کار می کنند بیکار نشوند، بخشی از بارها مثل سابق بر روی سیم نقطه صفر مرزی توسط کارگران ایرانی تخلیه و بارگیری می شوند.
در حال حاضر هیچ گونه واردات کالا اعم از نفتی و غیرنفتی از مرز خسروی انجام نمی گیرد و علت آن هم مشکلات قانونی، اداری و گمرکی که هم در سمت عراق و هم در سمت ایران است، می باشد و به همین علل نه بازرگانان ایرانی و نه بازرگانان کُرد و عرب عراقی هیچ تمایلی به واردات کالا از مرز خسروی به ایران ندارند.
وضعیت ترانزیت کالا
قبل از توضیح در مورد ترانزیت کالا، لازم است که در مورد انواع موارد حمل و نقل در تجارت خارجی توضیح مختصری داده شود، حمل و نقل در تجارت خارجی به سه شکل انجام می گیرد:
1. حمل به وسیله بارنامۀ داخلی تا لب مرز: که بعد از رسیدن کامیون ایرانی به لب مرز، بار آن به داخل کامیون عراقی تخلیه می شود
2. حمل یکسره: که در آن کالای داخلی توسط کامیون ایرانی بارگیری شده و بدون تخلیه در مرز، یکسره وارد عراق میشود و بار را در مقصد خالی می کند که به این نوع حمل در اصطلاح گمرکی و تجاری حمل یکسره میگویند که با حمل ترانزیت فرق می کند و بعضی آن را با حمل ترانزیت در صحبتها و سؤالاتشان اشتباه می گیرند و دولت عراق چه در شمال و چه در جنوب اجازه حمل یکسره به کامیون های ایرانی نمی دهند و استدلال می کنند و می گویند که حمل یکسره باعث بیکاری رانندگان و کارگران عراقی می شود(البته به استثناء سوخت و گاز مایع و در بعضی مواقع اسیدهای خطرناک مانند اسید سولفوریک).
3. حمل ترانزیت: نوعی از حمل و نقل است که کامیون کالایی را از کشور دیگری بارگیری می کند و پس از عبور از خاک ایران وارد کشور عراق می شود و محموله خود را خالی می کند، بارنامه حمل ترانزیت نیز که C.M.R نامیده می شود توسط شرکتهای حمل و نقل بین المللی صادر می شود.
در حال حاضر که سال 1396 می باشد ترانزیت کالای غیرنفتی، چه به صورت خروج از مرز خسروی و چه به صورت ورود به مرز خسروی انجام نمی گیرد اما ترانزیت مشتقات نفتی انجام میگیرد، تا قبل از سال 1386 ترانزیت کالا از مرز خسروی به جنوب عراق انجام میگرفت ولی بعد از ناامنیهای داخل عراق و سخت گیریهای نیروهای نظامی خارجی مستقر در عراق برای کامیون ها و کالاهای ایرانی و در چند مرحله آتش زدن کامیون های ایرانی و نیز قتل چندین راننده ایرانی در نا امنی های داخل عراق، حمل ترانزیت به سمت بغداد و جنوب عراق به طور کلی متوقف شد و تا الان نیز متوقف است.
بازارچه های مرزی
بازارچه مرزی پرویزخان
-امکانات بازارچه مرزی پرویزخان برای بارهای تجاری و به ویژه صادراتی
بازارچه مرزی پرویزخان بخاطر ارائه به حجم عظیمی از کالاهای تجاری نفتی و غیرنفتی تجار ایرانی و عراقی، تمامی امکانات لازم را در اختیار دارد، از جمله:
1- استقرار و حضور ادارات مربوطه از جمله : گمرک - ادارة بازرگانی- ادارة استاندارد - قرنطینه نباتی (ادارة کشاورزی)- نمایندگی اطاق بازرگانی کرمانشاه (برای صدور گواهی مبدأ)- نیروی انتظامی - پایانه راه و ترابری برای ماشینهای سنگین- آتش نشانی – واحد درمانی خدمات پزشکی.
2- استقرار شعب 8 بانک دولتی از جمله بانکهای ملّی، صادرات، ملت، سپه ، تجارت و کشاورزی،قوامین و پست بانک در محوطه بازارچه.
3- استقرار 7 باب صرافی رسمی،دارای مجوز از بانک مرکزی ایران.
4- استقرار بیش از دوازده شرکت حمل و نقل بین المللی فعال و غیرفعال در کار ترانزیت سوخت و مشتقات نفتی در آن.
5- دارای یک باب انبار سرپوشیده که سوله میباشد.
6- یک باب انبار روباز در کنار انبار سرپوشیده بازارچه.
7- دارای 5 دستگاه جرثقیل بزرگ در محوطه بازارچه برای تخلیه و بارگیری کالا.
8- دارای 44 دستگاه لیفتراک در محوطه بازارچه برای تخلیه و بارگیری کالا می باشد.
9- دارای 5 دستگاه باسکول بزرگ برای توزین کامیون تریلر.
10- دارای یکهزار و سیصد نفر کارگر بیمه شده که تحت پوشش یک شرکت خدمات کارگری فعال می باشند و شرکت مذکور بابت در اختیار گذاشتن کارگر به تعداد لازم برای هر دستگاه کامیون مبلغی را از صاحبان کالا دریافت می کند.
11- یک باب پارکینگ بسیار بزرگ برای پارک کامیونهای حامل بارهای تجاری غیرنفتی به ظرفیت حدوداً هفتصد دستگاه در طول شبانه روز.( این پارکینگ متعلق به شهرداری قصرشیرین است و بابت حق پارکینگ از رانندگان کامیونها مبلغی را دریافت می کند و این مبلغ را صاحبان بار کامیون پس از تخلیه بار به راننده پرداخت می کنند).
12- دارای 2 باب پارکینگ بزرگ برای پارک تریلرهای حمل کنندة سوخت ترانزیتی ، اعم از پُر و خالی که در محوطة بازارچه پارک می شوند.
امتیازات بازارچه مرزی پرویزخان
1- بازارچه مرزی پرویزخان طبق آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز سازمان توسعه تجارت در بین 57 بازارچه مرزی ایران بزرگترین و پرحجم ترین صادرکننده کالا به عراق (شمال و جنوب آن) و ارزآورترین بازارچه ایران می باشد با صادرات سالیانه بیش از 3 میلیارد دلار و بعد از بندرعباس بزرگترین گمرک صادراتی ایران است و 48% کل صادرات ایران به عراق از طریق بازارچه پرویزخان انجام می گیرد. (طبق آمار هر دو وزرارتخانه و سازمان مذکور).
2-بازارچه مرزی پرویزخان درخاک ایران ودر نقطه صفرمرزی قرار دارد.
3- دارای گمرک رسمی است.
4- انجام کلیه امورات ترانزیت برای سوخت و کالاهای نفتی در آن انجام می گیرد ولی ترانزیت کالاهای غیرنفتی در آن انجام نمی گیرد.
5- تخلیه و بارگیری و ترخیص انواع کالاهای صادراتی غیرنفتی روزانه بطورعادی هشتصد کامیون در روز انجام می پذیرد.
6- در شرایط عادی، روزانه حدوداً ترانزیت یک هزار دستگاه تریلر مواد سوختی و نفتی در آن انجام می گیرد.
7- تجار عراقی می توانند هر روز وارد بازارچه پرویزخان که در خاک ایران قرار دارد بشوند ونیز کامیونهای عراقی برای بارگیری کالاوارد بازارچه پرویزخان میشوند(اما برعکس در مرز خسروی کامیونهای عراقی وارد خاک ایران نمیشوند و این کامیونهای ایرانی هستند که در حدود 80% درصد آنها بار خود را درگمرک منذریة درخاک عراق خالی میکنند ومابقی 20%کامیونهای ایرانی بارهای خود را بر روی سیم نقطه صفر مرزی ،و برروی کامیونهای عراقی تخلیه میکنند.
8- بازارچه پرویزخان بر روی بزرگراه کربلا(بزرگراه تهران- خسروی) در شهر قصرشیرین قرار دارد که مسیری هموار، راحت و بسیار ایمن است و عبور و مرور کامیونهای سنگین با بار تجاری در آن بسیار روان و آسان انجام می پذیرد.
9- از نظر کرایه حمل بار ارزانترین مسیر برای صادرات کالا به شمال عراق، بغداد و میانه عراق ، مرزپرویزخان ومرزخسروی می باشند.
10- کامیونهای حامل بارهای تجاری که به بازارچه پرویزخان وارد می شوند، نیمی از آن به کردستان عراق و نیمی دیگر به بغداد و سایر شهرهای جنوبی عراق صادر می شوند.
11- برای اقلیم کردستان عراق، بازارچه پرویزخان هموزن و همترازگمرک ابراهیم خلیل در مرز ترکیه و کردستان عراق میباشد (اسم بازارچه پرویزخان یک اسم مشترک بین ایرانیها و عراقیهاست، یعنی هم ما ایرانیها به آن بازارچه پرویزخان می گوییم هم عراقیها به گمرک خودشان در آنسوی مرز گمرک پرویزخان می گویند در حالی که در مرز خسروی ما به گمرک خودمان گمرک خسروی می گوییم ولی عراقیها به گمرک خودشان گمرک منذریه می گویند).
12- بخاطر عظمت و بزرگی بازارچه پرویزخان و امکانات بزرگی که برای ترخیص و صدور کالا در آن وجود دارد، ترخیص و صدور آن سریع و فوری انجام می گیرد.( حداکثر ظرف چند ساعت).
13- از نظر ارتباط تلفن و اینترنت دارای وضعیت بسیار خوبی می باشد و بازارچه علاوه بر فاصله سه کیلومتری با شهر قصرشیرین، به تنهایی دارای دو دستگاه آنتن بزرگ همراه اول و ایرانسل می باشد.
14- فاصله آن با شهر قصرشیرین تنها سه کیلومتر می باشد بطوریکه تاکسی ها ، بین شهر قصرشیرین و بازارچه پرویزخان در تردد هستند و حتی بعضی افراد مسیر آن را با پای پیاده طی می کنند.
15- دارای پایانه مسافرت خارجی بسیار بزرگ و مدرنی می باشد که در سال 1393 با حضور معاون اول رئیس جمهور به بهره برداری رسید.
16- دارای بخش ادارة گذرنامه برای مسافرت خارجی متقابل مردم ایران و اقلیم کردستان عراق می باشد.
17- تجارت چمدانی و به اصطلاح کوله بری تا سقف بار مجاز تجارت چمدانی در آن انجام میگیرد .
جدول تعرفه های گمرکی واردات کالا به عراق