وجوهی که در گمرک از کالاهای وارداتی دریافت می‌شود، به چند دسته تقسیم می‌شود. یکی حقوق و عوارض است که نوعی مالیات غیرمستقیم است و دیگری هزینه‌هاست که در مقابل انجام خدمت وصول می‌شود؛ مثل هزینه تخلیه و بارگیری، آزمایش، استاندارد و انبارداری.
حقوق و عوارض توسط گمرک وصول می‌شود ولی هزینه‌ها توسط سازمان‌های ارائه‌کننده خدمت مثل سازمان بنادر در بنادر، انبارهای عمومی در گمرکات داخلی و سازمان ملی استاندارد وصول می‌گردد. حقوق ورودی که در بند (ح) ماده یک قانون امور گمرکی تعریف شده شامل دو قسمت است: 1 ـ حقوق گمرکی (که برای همه کالاها 4 درصد است و توسط مجلس وضع شده است). 2 ـ سود بازرگانی که توسط دولت تعیین می‌شود. البته مالیات‌ها و عوارض دیگر از جمله 8 درصد از مالیات ارزش افزوده، 4 درصد از کالاهای فرهنگی، 5 درصد از مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی به عنوان هلال احمر نیز از واردات انواع کالاها و به تناسب نوع و حجم کالا دریافت می‌شود.
معنی و مفهوم تعرفه
تعرفه عبارت است از مالیات و عوارضی که دولت‌ها به دلایل حمایتی، مالی یا ترکیبی از آنها از کالاها اخذ می‌کنند. اصطلاحا این دریافتی به حقوق گمرکی Customs Duties موسوم است. تعرفه گمرکی ممکن است براساس ارزش کالا دریافت شود که در این صورت، آن را تعرفه ارزشی می‌نامند و به روش‌های مختلف محاسبه و دریافت می‌شود.
اولویت بندی تعرفه های گمرکی
با توجه به سیاست های تجاری و نیازهای کشور به 10 دسته و اولویت تقسیم نمود تا سهمیه ارزی برای هر یک از اولویت ها را تعیین کند. اولویت دهم (آخرین اولویت) معمولاً شامل کالاهای ساخته شده مصرفی و بعضاً لوکس می باشد که به آن ارز مبادلاتی (دولتی) تعلق نمی گیرد و سود بازرگانی آن دو برابر سود بازرگانی درج شده در جدول تعرفه است. این اولویت بندی را سازمان توسعه تجارت انجام داده و از سایت (TPO.IR) قابل مشاهده است.
انواع تعرفه گمرکی
انواع تعرفه از نظر هدف
تعرفه مالی: در این تعرفه هدف تامین مخارج مالی دولت است مانند حقوق ورودی خودروی سواری که در قانون بودجه 1384 به عنوان در آمدهای وصولی دولت و به میزان 100 در صد تعیین شده بود.
تعرفه حمایتی: هدف از وضع این تعرفه فراهم آوردن شرایط رقابتی برای کالاهای داخلی در مقابل کالاهای وارداتی و نیز تعادل تراز پرداخت ها است.
تعرفه ارشادی: هدف این تعرفه هدایت تقاضا و تغییر انتخاب مصرف کننده از یک محصول به محصول دیگر است. مانند حقوق ورودی ماشین آلات راهسازی مستعمل که بیشتر از نو می باشد.
انواع تعرفه از نظر مقام وضع کننده
تعرفه مستقل: بصورت یک طرفه و توسط کشور ذینفع با توجه به ملاحظات ملی تدوین می شود.
تعرفه قراردادی: تعرفه هایی که به موجب قراردادهای دو یا چند جانبه و برای مدت معینی تعیین می شوند که تعرفه های ترجیهی از این دسته اند.
انواع تعرفه از نظر شکل
تعرفه واحد: در این تعرفه برای انواع کالاهای وارداتی ماخذ تعیین می شود مانند حقوق گمرکی 4 درصد برای کلیه کالاها
تعرفه مرکب: در این تعرفه انواع نختلف واردات به نحوی خاص طبقه بندی و برای هر طبقه یا هرکدام ماخذی تعیین می شود.
انواع تعرفه از نظر ماهیت
تعرفه عمومی: این تعرفه نسبت به کلیه کالاها یکسان است و مبدا کالای وارده در نرخ حقوق ورودی تاثیری ندارد.
تعرفه ترجیهی: تعرفه ای است که برای کشورهای مبدا خاصی ارفاق قائل شده و تعرفه کمتری را نسبت به دیگران لحاظ می کند.
انواع تعرفه از نظر ماخذ محاسبه
تعرفه ارزشی: در این روش حقوق ورودی تابعی از ارزش کالاست. بهمین دلیل دانستن ارزش کالا ضرورت پیدا می کند. در روش ارزشی نرخ تعرفه در ارزش کالا ضرب شده و حقوق ورودی قابل وصول بدست می آید.
تعرفه مقداری یا ویژه: در این روش حقوق ورودی قابل وصول تابعی از مقدار یا کمیت کالاست بدین ترتیب که میزان حقوق ورودی در کمیت کالا ( عدد، کیلو، لیتر، طول،...) ضرب شده و حقوق ورودی قابل وصول اخذ می شود. در این روش دانستن ارزش کالا هیچ ضرورتی ندارد.
تعرفه مرکب یا مختلط : در این روش از دو روش ارزشی و ویژه تواماً استفاده می شود.